NRC, 29 oktober 2019
We weten al dat een drukke, open kantoortuin niet de beste plek is om te werken. Dat je er steeds wordt afgeleid, dat de kwaliteit van je werk daardoor daalt, dat je brein er stress krijgt, en dat het best een duur kantoortype is omdat mensen er uitvallen. En dat vertelde ik deze maand dus ook weer aan een zaal vol kantoorinrichters die mij en Stefan van der Stigchel, hoogleraar cognitieve psychologie aan de Universiteit Utrecht, hadden uitgenodigd om iets te vertellen over de desastreuze effecten van de drukke, open kantoortuin.
Na afloop vroegen Van der Stigchel en ik ons af of mensen in een open kantoortuin zich ook vaker en langer ziek melden dan mensen in kantoren met meer aparte kamers en privacy, en of daar wetenschappelijk bewijs voor is.
Ik kende een Deens-Fins-Noorse studie uit 2011 die concludeerde dat in een open kantoor met meer dan zes personen per ruimte 62 procent meer langdurige ziekmeldingen voorkomen dan in kantoren met eenpersoonskamers, maar uit één studie kun je natuurlijk niet concluderen dat dit voor álle open kantoortuinen geldt.
En dus gingen we eens speuren in wetenschappelijke artikelen over ziekteverzuim in de kantoortuin en het bewijs bleek er te zijn: ja, in een drukke open kantoortuin melden mensen zich vaker en langduriger ziek en ja, dat is een probleem.
PRAAT MEE MET NRC
Zoals bijvoorbeeld blijkt uit een Zweedse studie uit 2014 die laat zien dat vooral vrouwen zich vaker langdurig ziek melden in een open kantoor met vaste plekken en mannen vaker in een kantoor met flexplekken. En uit een Zweeds-Duitse studie uit 2013, die concludeert dat in kantoren met problematische geluidsoverlast vooral vrouwen zich vaker en langduriger ziekmelden dan in rustige kantoren.
Uit een studie uit 2018 van Harvard blijkt dat in open kantoortuinen het aantal dagen dat mensen zich „beperkt voelen in hun capaciteiten” toeneemt. En ja, ook de al eerder genoemde studie uit 2011 kwam weer langs.
Na afloop waren we allebei wat beduusd dat het bewijs zo overduidelijk en al zo lang aanwezig is. Natuurlijk, zegt Van der Stigchel, je kunt niet een op een zeggen dat drukke, open kantoren meer ziekte veroorzaken, maar de twee zaken worden in de studies wel heel sterk met elkaar geassocieerd. „Dus ja, het blijven correlaties, dus er blijven altijd onzekerheden. Maar de correlatie zelf lijkt volledig betrouwbaar, vooral omdat er meerdere studies zijn die ze vinden. Ik zou niet weten waarom je ze niet zou mogen vertalen naar andere van dit soort kantoren. Ik ben in ieder geval geen enkele studie tegengekomen die deze conclusies onderuit haalt.”
Of open kantoren ook meer burn-outs veroorzaken, kunnen we nog niet zeggen, zegt Van der Stigchel. „Dat is niet onderzocht. Wél dat het gaat om langdurig ziekteverzuim, dus niet om kleine verkoudheidjes.”
Wat Van der Stigchel ook opvalt: dat mensen die lager in de hiërarchie werken vaak meer last hebben van stress in open kantoortuinen dan het hogere kader, én dat mensen die hun manager capabel vinden zich minder vaak ziek melden. „Goed, ervaren leiderschap kan veel stress wegnemen. Dat geeft het gevoel dat er naar de klachten geluisterd wordt.”
Er blijken ook meer conflicten te zijn in open kantoortuinen als mensen elkaar minder aardig vinden, zag Van der Stigchel in de studies. „Het is net als met je buren: als je goed met ze kunt opschieten, kun je het beter hebben als ze lawaai maken dan als je ze klerelijers vindt. Het is dus zo dat niet alleen de aard en de ernst van de prikkels in een open kantoortuin uitmaakt, maar ook de associatie die werknemers erbij hebben.”
En ja, de vrouwen. Dat vonden we allebei opvallend: dat die meer hinder van open kantoortuinen ondervinden dan mannen. Misschien omdat ze vaker minder hoge functies bekleden dan mannen, omdat ze gevoeliger kunnen zijn voor conflicten of omdat ze mogelijk eerder klachten rapporteren, maar dat blijft speculeren, dat is nog niet onderzocht.
Is er wellicht nog recenter onderzoek nodig om hardere conclusies te trekken, vroeg ik Van der Stigchel. Hij zou niet weten waarom. „Wat zou je hier verder nog aan moeten onderzoeken?”
Het is een beetje zoals met het klimaat, zegt hij: de wetenschap is er wel uit. Zo is het ook met de open kantoortuin: hoe overtuigend wil je het bewijs hebben dat meer mensen zich er vaker ziek melden?
„We weten het ook al uit mijn vakgebied”, zegt Van der Stigchel, „dat we ons moeilijk kunnen concentreren in open kantoortuinen. Daar komt nu dit argument bij. Ik heb er al eerder voor gepleit: stop de kantoortuin, nu ben ik daarvan alleen maar meer doordrongen. Hoeveel langer kunnen werkgevers nog de kop in het zand blijven steken?”